روزه و روزه داری در آئینه نهج البلاغه/ مهمترین ثمره روزه از نگاه امیر المومنین

روزه و روزه داری در آئینه نهج البلاغه/ مهمترین ثمره روزه از نگاه امیر المومنین

تاریخ انتشار : جمعه ۲۱ خرداد ۱۳۹۵ ساعت ۱۶:۵۹

 

در بخشی از این بیانات، ایشان به اهمیت روزه و ثمرات و علت تشریع روزه داری اشاره کرده و به سه موضوع “دوری از تکبر و خودبینی“، “پرهیز از آتش” و“آزمایش اخلاص” توجه می دهند.

گروه فرهنگ جهان نیوز ـ  روزه و روزه داری در نهج البلاعه مورد توجه ویژه قرار گرفته است. علی(ع) در موارد مختلفی و به بیان های گوناگون به تبیین اهمیت و جایگاه”صیام” پرداخته اند. این بیانات به چند بخش قابل تقسیم است:

اهمیت روزه و ثمرات آن

در بخشی از این بیانات، ایشان به اهمیت روزه و ثمرات و علت تشریع روزه داری اشاره کرده و به سه موضوع “دوری از تکبر و خودبینی“، “پرهیز از آتش” و“آزمایش اخلاص” توجه می دهند.

در خطبه ۱۹۲ که به خطبه قاصعه معروف است و موضوع محوری آن، پرهیز از تکبر است، با اشاره به روزه می فرمایند:

“خداوند بندگانش را، با نماز و زکات و تلاش در روزه‏ دارى، حفظ کرده است، تا اعضا و جوارحشان آرام، و دیدگانشان خاشع، و جان و روانشان فروتن، و دل‏هایشان متواضع باشد، کبر و خودپسندى از آنان رخت بربندد، چرا که در سجده، بهترین جاى صورت را به خاک مالیدن، فروتنى آورد، و گذاردن اعضاء پر ارزش بدن بر زمین، اظهار کوچکى کردن است. و روزه گرفتن، و چسبیدن شکم به پشت، عامل فروتنى است، و پرداخت زکات، براى مصرف شدن میوه ‏جات زمین و غیر آن، در جهت نیازمندی هاى فقرا و مستمندان است. به آثار عبادات بنگرید که چگونه شاخه ‏هاى درخت تکبّر را در هم مى‏ شکند و از روییدن کبر و خودپرستى جلوگیرى مى‏ کند”

علی(ع) در خطبه ۱۱۰نیز در ارتباط با روزه می فرمایند:

“برترین چیزى که توسّل جویندگان به خداى سبحان، بدان توسّل مى‏ جویند،ایمان به او و به پیامبر اوست و جهاد است در راه او، زیرا جهاد رکن اعلاى اسلام است. و کلمه توحید است، که در فطرت و جبلت هر انسانى است. و برپاى‏داشتن نماز است، که نشان ملت اسلام است و دادن زکات است، که فریضه‏اى است واجب و روزه ماه رمضان است، که نگهدارنده آدمى است از عذاب خداى و حج خانه خداست و به جاى آوردن عمره آن است، که فقر را مى‏زدایند و گناه را مى‏ شویند و صله رحم است، که موجب افزایش مال است و واپس‏افکننده اجل است و صدقه نهان است، که خطاها را مى‏پوشاند و صدقه آشکار است، که مرگ ناگهانى را باز دارد و انجام دادن کارهاى نیک است، که آدمى را از لغزیدن در خواریها نگه مى‏ دارد.”

امیرمومنان در حکمت ۲۵۲ نیز درباره روزه داری می فرمایند:

“خداوند روزه را واجب کرد تا به وسیله آن اخلاص خلق را بیازماید”

ایشان همچنین در حکمت ۱۳۶، از روزه به عنوان زکات بدن، یاد کرده اند.

روزه داری؛ویژگی یاران خاص الهی

امیرمومنان در نهج البلاغه و در خطبه ای که بعد از لیله الهریر ایراد کرده اند از یاران خاص خود یاد کرده اند. یارانی که جا دارد در فراقشان سوخت و تشنه دیدارشان بود و در دوریشان، انگشت حسرت به دندان، گزید. ایشان یکی از ویژگی های این اشخاص را مداومت بر روزه معرفی می کنند و می فرمایند:

“کجا هستند مردمى که به اسلام دعوت شده و پذیرفتند، قرآن تلاوت کردند و معانى آیات را شناختند، به سوى جهاد بر انگیخته شده چونان شترى که به سوى بچّه خود روى مى ‏آورد شیفته جهاد گردیدند، شمشیرها از نیام بر آوردند، و گرداگرد زمین را گروه گروه، صف به صف، احاطه کردند، بعضى شهید، و برخى نجات یافتند. هیچ گاه از زنده ماندن کسى در میدان جنگ شادمان نبودند، و در مرگ شهیدان نیازى به تسلیت نداشتند، با گریه‏ هاى طولانى از ترس خدا، چشم‏ هایشان ناراحت، و از روزه‏ دارى فراوان، شکم‏ هایشان لاغر و به پشت چسبیده بود. لب‏هایشان از فراوانى دعا خشک، و رنگ‏هاى صورت از شب زنده‏ دارى‏ها زرد، و بر چهره ‏هایشان غبار خشوع و فروتنى نشسته بود. آنان برادران من هستند که رفته‏ اند، و بر ماست که تشنه ملاقاتشان باشیم، و از اندوه و فراقشان انگشت حسرت به دندان بگیریم.”

علی(ع) خود در این باره می فرمایند:

«حبّب الىّ من دنیاکم ثلاثهٌ:اکرام الضّیف، والصّوم فى الصّیف، و الضّرب فى سبیل اللّه بالسّیف.».(مستدرک نهج البلاغه، ص ۱۸۷)

سه چیز از دنیاى شما برایم دوست داشتنى است: گرامى داشتن مهمان، روزه دارى در تابستان، و شمشیر زدن در راه خدا.

روزه داران بی بهره

امیرمومنان در نهج البلاغه از روزه دارانی سخن گفته اند که از روزه داریشان جز گرسنگی و تشنگی، بهره ای نبرده اند.ایشان در حکمت ۱۴۵ در این باره می فرمایند:

“چه بسا روزه داری که از روزه اش جز گرسنگی و تشنگی بهره ای ندارد و چه بسا شب زنده داری که از نمازش جز بیخوابی و سختی سودی نمی برد.”

ایشان در عبارتی دیگر می فرمایند:

«لیس الصّوم الامساک عن المأکل و المشرب. الصّوم الامساک عن کلّ ما یکرهه اللّه سبحانه.»(ابن ابى الحدید، ج ۲۰، ص ۲۵۹).

روزه، امساک از خوردن و آشامیدن نیست بلکه روزه، خوددارى از تمامى چیزهایى است که خداوند سبحان آنها را بد مى‏داند.

عید و روزه مقبول:

علی(ع) در حکمت ۴۲۸ نیز با اشاره به عید فطر می فرمایند:

و درود خدا بر او، فرمود: (در یکى از روزهاى عید) این عید کسى است که خدا روزه‏اش را پذیرفته، و نماز او را ستوده است، و هر روز که خدا را نافرمانى نکنند، آن روز عید است.