حضرت زهرا(علیهاسلام) ایثار را در دامان مادر مشق کرد
حضرت زهرا(علیهاسلام) ایثار را در دامان مادر مشق کرد
دهمین روز از ماه مبارک رمضان در تاریخ اسلام مصادف است، با سالروز درگذشت بانویی که مردانه پای همسر و دعوت او بهسوی حق ایستاد و از هیچ کمکی برای غرس نهال نوپای اسلام دریغ نکرد.....
دهمین روز از ماه مبارک رمضان در تاریخ اسلام مصادف است، با سالروز درگذشت بانویی که مردانه پای همسر و دعوت او بهسوی حق ایستاد و از هیچ کمکی برای غرس نهال نوپای اسلام دریغ نکرد؛ بانویی که ائمه(علیهم السلام)، ولایتمداری و پایداری برای دین را از مکتب تربیتی ایشان سرمشق گرفتند. به مناسبت فرارسیدن سالروز وفات حضرت خدیجه(علیها السلام) و بهمنظور بررسی نقش خاص ایشان در تاریخ اسلام با حجتالاسلام والمسلمین جواد سلیمانی، استاد حوزه و دانشگاه، دکترای تاریخ، عضو هیأت علمی مؤسسه امام خمینی(ره) و صاحب آثاری همچون «آزمون خواص» و «بررسی نقش خواص در بحرانهای حکومت امیرالمؤمنین علی(علیه السلام)» به گفتوگو پرداختهایم که تقدیم میشود:
بقیه مطلب را در ادامه مطلب بیابید.
چرا در میان همسران پیامبر(صلی الله علیه و آله) حضرت خدیجه(علیها السلام) از جایگاهی رفیع برخوردار است، بهگونهای که نسل نبوی از این همسر حضرت(صلی الله علیه و آله) تداوم و بقا مییابد و در تاریخ نقشآفرینی میکند؟
حضرت خدیجه(علیها السلام) در شرایطی که ادیان الهی تحریفشده و یکتاپرستی در حال فراموشی بود، به دین توحیدی اسلام و آخرین شریعت الهی ایمان آورد و ثروت خود را در راه اسلام هزینه کرد و موقعیت اجتماعیاش را بهپای اسلام ریخت و با همه حیثیت خود به دفاع از این دین پرداخت؛ مهم آنکه ایشان در شرایطی چنین کرد که کمتر کسی ایمانش را آشکار میکرد! اما حضرت خدیجه(علیها السلام) با روحیه انقلابی نهتنها ایمان خود را پنهان نکرد، بلکه در نخستین روزهای بعثت در مسجدالحرام به پیامبر(صلی الله علیه و آله) اقتدا و بر اساس شریعت جدید، نماز را اقامه کرد، بهگونهای که در یکسوی پیامبر(صلی الله علیه و آله) امیرمومنان(علیه السلام) میایستاد و در سوی دیگر حضرت خدیجه(علیها السلام).
افزون بر این، ایشان در دوران پُررنج دعوت نبوی در مکه از سال نخست تا دهم بعثت همه سختیها را به جان خرید و حتی در شِعب ابیطالب هم حضرت رسول(صلی الله علیه و آله) را همراهی کرد و در آن دوران سخت حضرت فاطمه(علیها السلام) را در دامان خود پرورش داد و ثروت خود را برای اعتلای اسلام خرج کرد؛ همه اینها در کنار زنده نگهداشتن یاد ایشان توسط پیامبر(صلی الله علیه و آله) نشان از جایگاه والای آن بانو در تاریخ اسلام دارد تا جایی که وقتی یکی از همسران پیامبر(صلی الله علیه و آله) از ایشان پرسید: شما چرا تا این حد از حضرت خدیجه یاد میکنید؟ حضرت(صلی الله علیه و آله) فرمودند: «چرا یاد نکنم، از کسی که در آن دورانی که کسی به من ایمان نمیآورد، ایمان آورد و برای اسلام جهاد مالی و همه اموالش را هزینه کرد!»
اینها همه نشان میدهد، ایشان انقلابی بود و انقلابی ماند و کوتاه نیامد و این برای آنها که امروز میگویند: روزی اقتضا میکرد ما انقلابی باشیم، اما آرامآرام از امام(ره) و راهشان فاصله گرفتهاند، الگوست که حتی در زمان پیری نیز میتوان انقلابی باقی ماند، چنانکه حضرت خدیجه(علیها السلام) هنگام اسلام آوردن 55 ساله و هنگام رحلت 65 ساله بود و در آن سن هم روحیه انقلابی داشت و در کنار پیامبر(صلی الله علیه و آله) همه سختیها را از سر گذراند، درحالیکه جزو اشراف بود و میتوانست حضرت رسول(صلی الله علیه و آله) را همراهی نکند، اما حتی وقتی حضرت(صلی الله علیه و آله) در غار حرا بودند، از ایشان غفلت نکرده و توسط امیرمؤمنان(علیه السلام) برای ایشان غذا میفرستاد.
همه اینها در حضرت خدیجه(علیها السلام) منزلت و شرافتی ایجاد کرد که توانست گاهواره حمل حضرت زهرا(علیها السلام) باشد، کسی که پیامبر(صلی الله علیه و آله) درباره ایشان فرمودند: «من از زهرا بوی بهشت را استشمام میکنم.» و مادر 11 امام هستند و بیتردید میان این مادر و دختر سنخیت شخصیتی و رفتاری وجود دارد.
در آن شرایط ظهور اسلام که جزیره العرب در جاهلیت به سر میبرد و به گواه تاریخ زنان در بدترین شرایط ممکن زندگی میکردند، این جهاد مالی و روحیه انقلابی حضرت خدیجه(علیها السلام) و همراهی ایشان با پیامبر(صلی الله علیه و آله) چه تأثیری از نظر تحول نقش و جایگاه زن در جامعه بر جا گذاشت؟
اظهار ایمان حضرت خدیجه(علیها السلام) تأثیر روحی برای حضرت رسول(صلی الله علیه و آله) داشت؛ زیرا زن لباس مرد و مرد لباس زن است و آنها مکمل یکدیگرند، برای همین پیامبران از حضرت آدم(علیه السلام) تا نبی خاتم(صلی الله علیه و آله) همگی همسرانی داشتهاند؛ بنابراین ایمان آوردن حضرت خدیجه(علیها السلام) به پیامبر(صلی الله علیه و آله) نوعی حمایت معنوی بود، آن هم از سوی بانویی پاک، عفیف و اشرافزاده که پایگاه اجتماعی بالا و مقبولی داشت و همین حمایت و همراهی دعوت پیامبر(صلی الله علیه و آله) را مهم جلوه میداد، زیرا حضرت خدیجه(علیها السلام) شخصیت اجتماعی مقبول و فعالیتهای کلان اقتصادی داشت و اینطور نبود که منزوی و صرفاً مشغول امور خانه باشد؛ ازاینرو، حمایت ایشان از حضرت رسول(صلی الله علیه و آله) و اقتدای علنی به پیامبر(صلی الله علیه و آله) در مسجدالحرام ثابت کرد، زن میتواند در عرصه دیانت و سیاست حضور داشته باشد، آن هم در شرایطی که خواندن دو رکعت نماز در مسجدالحرام مانور دینی سیاسی بود و این حضور بیتردید ضرورت داشت وگرنه پیامبر(صلی الله علیه و آله) ایشان را همراه خود نمیبردند، اما این همراهی خواست و موردپسند پیامبر(صلی الله علیه و آله) بود.
اینکه حضرت خدیجه(علیها السلام) با وجود اشرافزادگی و تمکن بالای مالی صرفاً با اتکا بر اخلاق و منش پیامبر(صلی الله علیه و آله)، با ایشان ازدواج میکند، از نظر سبک بخشی به معیارهای ازدواج در دختران جامعه چه آموزهای دارد و سرانجام چنین ازدواجی بر ضرورت تغییر کدام چارچوبها در انتخاب همسر صحه میگذارد؟
رسول خدا(صلی الله علیه و آله) از نظر شخصیت معنوی ممتاز و در مکه به «محمدامین» معروف بودند، چنانکه وقتی بر اثر سیل جای حجرالاسود در کعبه تغییر کرد و میان قبایل برای جاگذاری آن اختلاف پیش آمد، در نهایت نظر محمدامین(صلی الله علیه و آله) را برای رفع این اختلاف پذیرفتند، اما از نظر مالی، فردی معمولی و در حد متوسط بودند، اما حضرت خدیجه(علیها السلام) با وجود وضعیت اقتصادی عالی و برخورداری از عفت و خوشنامی، به این ازدواج تن دادند، البته پس از دیدن رؤیایی صادق(شاید حتی پیش از آشنایی با پیامبر(صلی الله علیه و آله))، ایشان در خواب دید که خورشیدی از آسمان پایین آمده و در حیاط منزلشان نشست، وقتی این خواب را تعبیر کرد، دریافت با فردی ازدواج میکند که نام او عالمگیر میشود!
بنابر این، حضرت خدیجه(علیها السلام) به طمع مال با پیامبر(صلی الله علیه و آله) ازدواج نکرد، بلکه شخصیت پیامبر(صلی الله علیه و آله) و رفتار ایشان در معاملات را محک زد و به معنویت و حکمت آن پی برد و همین ایشان را جلب کرد؛ شخصیتی که بعدها در تاریخ درخشید و این نشان میدهد، این مال و ثروت نیست که انسان را به سعادت میرساند، بلکه شخصیت متعالی همسر محمل سعادت میشود. شواهد امروز هم این را ثابت میکند، چنانکه بسیاری از ثروتها در دست چهرههای منفور است!
معیارهای حضرت خدیجه(علیها السلام) برای انتخاب همسر گواه آن است که مؤمنان، مؤمنان را در قبل خود جا میدهند و میدانند این ثروت نیست که عزت میآورد، بلکه عزت در گرو ازدواج باشخصیت متعالی است که صرف ثروت در راه او به هدایت بشریت میانجامد، بنابراین اگر این ازدواج رخ نمیداد، حضرت خدیجه(علیها السلام) چنین جایگاهی نمییافت که امروز قبر مطهرشان در مکه زیارتگاه زائرانی از سراسر جهان باشد.
حضرت خدیجه(علیها السلام) در تربیت حضرت زهرا(علیها السلام) و تبدیل شدن ایشان به یگانه بانوی عالم بشریت و ام الائمه بودنشان چه نقشی دارند؟ چقدر موضعگیریها و اقدامهای حضرت صدیقه(علیها السلام) در مواقع حساس تاریخ اسلام از رفتارها و سیره تربیتی مادرشان الهام گرفته است؟
بدون تردید نمیشود تنها فرزند و شخصیت محبوب حضرت رسول(صلی الله علیه و آله) و کفو امیرمؤمنان(علیه السلام) در دامان هرکسی پرورش بیابد، بلکه به مادری باشخصیت خاص و عظیم الشأن نیاز است تا چنین شخصیتی را تربیت کند؛ اگرچه حضرت زهرا(علیها السلام) مدت کوتاهی محضر مادر را درک کردند، اما در همان مدت هم شاهد ایثارگریها، ولایتمداری، صرف همه اموال برای اعتلای دین و کوتاه نیامدن حضرت خدیجه(علیها السلام) در راه اسلام بودند و از مادر استقامت، ولایتمداری و ایثار همه هستی درراه دین را فراگرفتند، همچنین آموختند، باید مقابل انحرافات اجتماعی بایستند حتی اگر تنها باشند و به قیمت جانشان تمام شود.
سخن پایانی...
کسانی که حاجتی دارند و تاکنون در توسلات به اهلبیت(علیهم السلام) هنوز حاجتشان را نگرفتهاند، به حضرت خدیجه(علیها السلام) توسل بجویند؛ زیرا اهلبیت(علیهم السلام) برای مادرشان حرمت قایل هستند و اگر مادرشان چیزی بخواهد، اجابت میکنند.