تکیه بر عصا در نماز جمعه
سنت تکیه بر عصا یا اسلحه به دوران پیش از ظهور اسلام بر میگردد، زیرا سبک و سیاق خطبه خوانی در جاهلیت چنین بوده که خطیب چوبی را مانند عصا و یا اسلحهای مانند نیزه و شمشیر در دست میگرفت و با این هیئت خطبه را ایراد میکرد. از آن جایی که این سنت تضادی با اصول و مبانی دینی اسلام نداشته، بعد از بعثت پیامبر اسلام(ص) نیز این سنت به عنوان روشی پسندیده و عملی مستحب در خطبه نماز جمعه مورد تأکید ایشان قرار گرفته است. فقها اتفاق نظر دارند که اتکا و اعتماد خطیب بر اسلحه هنگام ایراد خطبه نماز جمعه از مستحبات مؤکده است که با تأسی از رسول خدا(ص) و علی(ع) این کار مرسوم شده است. دلیل فقها بر این مطلب روایتی است که از امام جعفر صادق(ع) نقل شده است. این روایت در کتب متعدد با مضامین مختلف بیان شده است: «هرگاه روز جمعه (تعداد افراد) هفت نفر بودند نماز جمعه را با جماعت بخوانید و امام جمعه برد بپوشد و عمامه بر سر بگذارد و بر کمان یا عصایی (اسلحه)، تکیه کند.» فقها بعد از نقل روایت گفتهاند یکی از مستحبات نماز جمعه این است که خطیب بر کمان یا عصا تکیه کند. در جامع المقاصد و نهایه الإحکام اتکاء بر قضیب و عکاز و عنزه نیز افزوده شده است. در روض الجنان نیز این واژهها آمده است و گفته با تأسی از رسول خدا(ص) خطیب جمعه باید به یکی از اشیاء نامبرده تکیه کند. عنزه: چیزی به شکل عصا است که طرف بالای آن حلقه دارد که آدمهای سال خورده و پیر به آن تکیه میکنند. عکاز: یک نوع عصا است که طرف پایین آن حلقه دارد و به آن تکیه میکنند، جمع آن عکازات و عکاکیز است. قضیب: شاخ درخت، کمان از شاخ ساخته، یا کمان ناشکافته، شمشیر باریک، تیغ بّران، چوب دستی، تکیه گاه. در بعضی از کتب شرایط زمان را سبب تنوع تکیه بر اسلحه میدانند از جمله روایتی که از طریق عامه وارد شده، که حضرت رسول(ص) در شرایط جنگی هنگام ایراد خطبه نماز جمعه بر چله کمان تکیه میکرد و در شرایطی طبیعی بر عصا تکیه میکردند، این روایت را ابن ماجه در سنن خود نقل نموده است. فقهاء معاصر نیز اتکا و اعتماد خطیب جمعه بر اسلحه را مستحب میدانند. امام خمینی در تحریر الوسیله میفرماید: مستحب است که امام جمعه (خطیب جمعه) در زمستان و تابستان با عمامه باشد و ردای از برد یمنی یا عدنی بر دوش بگیرد و خود را زینت کند و با وقار و آرامش راه برود و لباس تمیز بپوشد و رو به مردم نماید و به چیزی مانند کمان، یا عصا و شمشیر تکیه کند. دیگر فقیهان معاصر نیز بر استحباب اتکاء تصریح کردهاند.
